ThAct: Translation Activity Worksheet - Using Gen AI for Translating Poems
Hello learners. I am student. I am writing this blog as part of thinking activity assigned by Professor Dilip Barad. This activity is for analyse translations generated using Gen AI tools (ChatGPT and Gemini) by applying theoretical frameworks of translation studies. We have evaluate the translations based on sound, metre, syntax, tone, grammar, and cultural connotations, and discuss challenges and resolutions.
Click here for read teacher blog.
Guidelines for using Gen AI tools for traslation
Poem 1: Translate Faiz Ahmed Faiz's Urdu poem "Mujh Se Pehli Si Mohabbat Mirii Mehboob Na Maang" into Hindi and English.
Response of ChatGPT:
Hindi Translation
मुझसे पहली सी मोहब्बत, मेरी महबूब, न माँग (Translated into Hindi with attention to syntax, metre, rhyme, and cultural connotations)
मैंने सोचा था कि तेरा साथ है तो रोशन है हयात,
तेरा दुख है तो दुनियावी दुखों से क्या है बात।
तेरी सूरत से है आलम में बहारों का सबात,
तेरी आँखों के सिवा रखा है दुनिया में क्या।
तू अगर मिल जाए तो झुक जाए तक़दीर मेरी,
मैंने चाहा था बस इतना कि हो ये तदबीर सही।
पर यह चाहत, ये तमन्ना, सच ऐसा न थी,
और भी ग़म हैं जहाँ में मोहब्बत के सिवा।
और भी राहतें हैं वस्ल की राहत के सिवा।
हज़ार सदियों के अंधेरे, बर्बर जादू यहाँ।
रेशम, एटलस और कमख़ाब में गुँथे हुए,
गलियों, बाज़ारों में बिकते हुए जिस्म वहाँ।
मिट्टी में लिपटे हुए, खून से नहलाए हुए,
बीमारियों के तंदूर से निकले हुए।
पीप बहती हुई, सड़ते हुए ज़ख्मों के साथ,
लौट जाती है नज़र उस तरफ़, पर क्या करूँ?
अब भी दिलकश है तेरा हुस्न, मगर क्या करूँ?
और भी ग़म हैं जहाँ में मोहब्बत के सिवा।
और भी राहतें हैं वस्ल की राहत के सिवा।
मुझसे पहली सी मोहब्बत, मेरी महबूब, न माँग।
English translation :
Don’t Ask Me for That First Love Again, My Beloved (Translated into English with attention to syntax, metre, rhyme, grammar, and cultural connotations)
I had thought, with you, life would forever shine,
Your sorrow made the world’s grief no longer mine.
Your beauty gave spring its eternal stay,
What remains in this world if your eyes fade away?
If I win you, fortune would bow in defeat,
I had only wished for a dream so sweet.
But dreams are not truths; I’ve learned this pain—
There are sorrows in life beyond love’s domain.
There are comforts as well, beyond union’s delight,
In shadows cast by centuries of night.
Barbaric spells spun through endless years,
Bodies woven in silk, velvet, and tears.
Sold and scattered in markets and lanes,
Drenched in blood, smeared with stains.
Bodies burned in furnaces of disease,
Festering wounds that ooze and bleed.
My gaze drifts back to that haunting shore,
Your beauty still charms, but I feel no more.
There are sorrows in life beyond love’s domain,
There are comforts as well, beyond union’s delight.
Don’t ask me for that first love again,
Response of Gemini :
मुझ से पहली सी मोहब्बत मिरी महबूब न माँग
मैं ने समझा था कि तू है तो दरख़्शाँ है हयात
तेरा ग़म है तो ग़म-ए-दहर का झगड़ा क्या है
तेरी सूरत से है आलम में बहारों को सबात
तेरी आँखों के सिवा दुनिया में रक्खा क्या है
तू जो मिल जाए तो तक़दीर निगूँ हो जाए
यूँ न था मैं ने फ़क़त चाहा था यूँ हो जाए
और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा
राहतें और भी हैं वस्ल की राहत के सिवा
अन-गिनत सदियों के तारीक बहीमाना तिलिस्म
रेशम ओ अतलस ओ कमख़ाब में बुनवाए हुए
जा-ब-जा बिकते हुए कूचा-ओ-बाज़ार में जिस्म
ख़ाक में लुथड़े हुए ख़ून में नहलाए हुए
जिस्म निकले हुए अमराज़ के तन्नूरों से
पीप बहती हुई गलते हुए नासूरों से
लौट जाती है उधर को भी नज़र क्या कीजे
अब भी दिलकश है तिरा हुस्न मगर क्या कीजे
और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा
राहतें और भी हैं वस्ल की राहत के सिवा
मुझ से पहली सी मोहब्बत मिरी महबूब न माँग
English Translation
Don't ask for love as pure as it once was, my beloved
For I've realized that with you, life is radiant
If you grieve, then the world's sorrow is but a trifle
Your beauty has given eternal life to spring
Beyond your eyes, the world holds nothing of worth
If I find you, my destiny will find its rebirth
I never merely wished, I knew it would be so
But life holds many sorrows, beyond love's woe
There are comforts beyond the comfort of your embrace
Endless centuries of dark, mysterious space
Silk, satin, and brocade, woven and sold
Bodies traded in the market, young and old
Mired in dust, bathed in blood, emerging from
Ovens of disease, from festering sores
Even your beauty fades, alas, what can we do?
Life holds many sorrows, beyond love's woe
Poem 2: Translate W. B. Yeats's The Second Coming into Hindi and Gujarati.
Response of Chat GPT :
Hindi translation:
दूसरा आगमन (W.B. Yeats की कविता का हिंदी अनुवाद, जिसमें व्याकरण, ध्वनि, सांस्कृतिक अर्थों, तुकबंदी और छंद पर विशेष ध्यान दिया गया है)
घूमता और घूमता, विस्तृत चक्र में,
बाज़ नहीं सुन पाता अब अपने मालिक की पुकार;
सब बिखर रहा है; केंद्र नहीं संभाल पा रहा है;
सिर्फ अराजकता फैल गई है संसार में,
रक्त-धूमिल ज्वार उमड़ पड़ा है, और हर जगह
निर्दोषिता का संस्कार डूब रहा है;
श्रेष्ठतम में विश्वास की कमी है, जबकि निकृष्टतम
उत्साही तीव्रता से भरे हुए हैं।
निश्चित ही कोई रहस्योद्घाटन निकट है;
निश्चित ही दूसरा आगमन निकट है।
दूसरा आगमन! ये शब्द अभी मुँह से निकले ही थे
कि आत्मा की दुनिया से एक विशाल छवि
मेरी दृष्टि को विचलित करती है: कहीं रेगिस्तान की रेत में
एक आकृति, सिंह का शरीर और मनुष्य का सिर,
सूर्य की तरह शून्य और निर्दयी दृष्टि,
अपने धीमे जाँघों को हिला रही है, जबकि उसके चारों ओर
क्रोधित रेगिस्तानी पक्षियों की परछाइयाँ घूम रही हैं।
अंधकार फिर से छा जाता है; लेकिन अब मैं जानता हूँ
कि बीस सदियों की पत्थर जैसी नींद
एक झूलते पालने से दुःस्वप्न में बदल गई,
और कौन सा कठोर पशु, जिसका समय अंततः आ गया है,
बेतलेहम की ओर झुकता हुआ जन्म लेने को बढ़ रहा है?
Gujrati Translation:
બીજું આવવું (W.B. Yeatsની કવિતાનો ગુજરાતી અનુવાદ, તાળ, માત્રા, વ્યાકરણ અને સાંસ્કૃતિક અર્થ સાથે)
ફરતું અને ફરતું, વિસ્તરતું વર્તુળમાં,
બાજ હવે સાંભળી શકતો નથી બાજાવાળાની આઝાન;
બધી વસ્તુઓ વિખરાઈ રહી છે; કેન્દ્ર હવે થંભી શકતું નથી;
માત્ર અराजકતા દુનિયામાં મુક્ત થઈ ગઈ છે,
લોહીથી ધૂંધળો ધોધ વહે છે, અને બધે
નિર્દોષતાનું વિધિ-વિધાન ડૂબી રહ્યું છે;
શ્રેષ્ઠ લોકોમાં વિશ્વાસનો અભાવ છે, જ્યારે સૌથી ખરાબ
ઉગ્ર ઉત્સાહથી ભરાયેલા છે.
ખરેખર કોઈ નવી ઉઘાડણી નજીક છે;
ખરેખર બીજું આવવું નજીક છે.
બીજું આવવું! આ શબ્દો બરાબર બોલ્યા તે જ ક્ષણે
Spiritus Mundiમાંથી એક વિશાળ છબી
મારી નજરને પરેશાન કરે છે: ક્યાંક રેતીના રણમાં
એક આકૃતિ, સિંહનું શરીર અને માનવીનું માથું,
સૂર્ય જેવી શૂન્ય અને ક્રૂર નજર,
તેના ધીમા જંઘો હલાવે છે, જ્યારે તેની આસપાસ
ગુસ્સે ભરેલા રણપંખીઓની પડછાયાઓ ફરેછે.
હવે ફરીથી અંધકાર છવાઈ જાય છે; પણ હવે હું જાણું છું
કે વીસ સદીની પથ્થર જેવી ઊંઘ
એક ઝૂલતા પાલનાથી ભયાનક સ્વપ્નમાં પલટી ગઈ છે,
અને કેવો કઠોર પશુ, જેનો સમય આખરે આવી ગયો છે,
બેથલહેમ તરફ પાંજરાયેલી ચાલે જન્મ લેવા જઈ રહ્યો છે?
Poem 3: Choose a Gujarati poem and translate it into Hindi and English.
મારું ખોવણું રે સપનું,
ક્યાંક જડે તો દઇ દેજો એ બીજાને ના ખપનું,
મારું ખોવણું રે સપનું.
પૂર્વ કહે છે પશ્રિમ તસ્કર, દક્ષિણ કે’છે ઉત્તર,
વગડા કે’છે ચોર આ વસતિ, પર્વત કે’છે સાગર,
ધરતીને પૂછું તો દે છે નામ ગગનમંડપનું,
મારું ખોવણું રે સપનું.
વ્હારે ધાજો જડ ને ચેતન મારી પીડ પિછાની,
અણુ અણુ સાંભળજો મારા સમણાની એંધાણી;
તેજ તણા અંબાર ભર્યા છે, નામ નથી ઝાંખપનું,
મારું ખોવણું રે સપનું.
ખોળે મસ્તક લૈ બેઠી’તી એક દી રજની કાળી,
જીવનની જંજાળો સઘળી સૂતી પાંપણ ઢાળી;
નીંદરના પગથારે કોઇ આવ્યું છાનુંછપનું,
મારું ખોવણું રે સપનું.
– ગની દહીંવાલા (અબ્દુલગની અબ્દુલકરીમ)
Response of Chat GPT
English Translation
(With attention to syntax, metre, rhyme, and cultural connotations)
My Lost Dream
My lost dream, oh my lost dream,
If it’s found, don’t give it away—don’t let it lose its gleam,
My lost dream, oh my lost dream.
The East calls the West a thief,
The South accuses the North in disbelief.
The scattered voices blame this town,
While mountains point to oceans that drown.
I ask the earth, it whispers the sky’s theme—
My lost dream, oh my lost dream.
Let the winds and the silent still,
Know the pain my spirit spills.
Every particle—hear my plea,
Echoes of my yearning set free.
Lights blaze, but no names redeem,
My lost dream, oh my lost dream.
Once a dark night cradled my head,
Life’s burdens, heavy, laid down and slept.
But by the doorstep of sleep unseen,
Someone tiptoed softly, like a fleeting beam
My lost dream, oh my lost dream.
Hindi Translation
(With attention to syntax, rhyme scheme, and cultural metaphors)
मेरा खोया हुआ सपना
मेरा खोया हुआ सपना, ओ मेरा खोया हुआ सपना,
अगर कहीं मिले तो उसे मत देना—मत छीनना उसका अपना,
मेरा खोया हुआ सपना।
पूरब कहे पश्चिम चोर है,
दक्षिण कहे उत्तर कमजोर है।
बिखरे हुए हैं आरोप यहां,
पहाड़ कहे सागर की पुकार वहां।
धरती से पूछा तो मिला आसमान का सपना,
मेरा खोया हुआ सपना।
हवा और मौन भी समझें मेरी पीर,
हर कण सुने मेरे मन की तक़दीर।
उजाले भरे हैं दूर-दूर तक,
पर नाम किसी का भी नहीं है स्पष्ट।
मेरा खोया हुआ सपना।
कभी काली रात ने मेरी गोद में सिर रखा,
ज़िंदगी के बोझ ने भी आँखें मूँद कर विश्राम किया।
पर नींद की देहलीज़ पर कोई आया,
चुपचाप, जैसे ओस की बूँद गिरा।
मेरा खोया हुआ सपना।
Poem 4: Choose a Hindi poem and translate it into English and Gujarati. Use both ChatGPT and Gemini for the translations.
Response of Chat GPT :
प्रेमपत्र
प्रेत आएगा
किताब से निकाल ले जाएगा प्रेमपत्र
गिद्ध उसे पहाड़ पर नोच-नोच खाएगा
चोर आएगा तो प्रेमपत्र चुराएगा
जुआरी प्रेमपत्र पर ही दाँव लगाएगा
ऋषि आएँगे तो दान में माँगेंगे प्रेमपत्र
बारिश आएगी तो
प्रेमपत्र ही गलाएगी
आग आएगी तो जलाएगी प्रेमपत्र
बंदिशें प्रेमपत्र पर ही लगाई जाएँगी
साँप आएगा तो डँसेगा प्रेमपत्र
झींगुर आएँगे तो चाटेंगे प्रेमपत्र
कीड़े प्रेमपत्र ही काटेंगे
प्रलय के दिनों में
सप्तर्षि, मछली और मनु
सब वेद बचाएँगे
कोई नहीं बचाएगा प्रेमपत्र
कोई रोम बचाएगा
कोई मदीना
कोई चाँदी बचाएगा, कोई सोना
मैं निपट अकेला
कैसे बचाऊँगा तुम्हारा प्रेमपत्र।
- बद्री नारायण
Gujarati Translation
(With attention to syntax, metre, rhyme, and cultural connotations)
પ્રેમપત્ર
પ્રેત આવશે—
કિતાબમાંથી પ્રેમપત્ર ખેંચી લઈ જશે.
ગિદ્ધ તેને પર્વતમાં
ચોખવાળે ચોખવાળે ખાઈ જશે.
ચોર આવશે—
પ્રેમપત્ર ચોરી લઈ જશે.
જૂઆરી એ પ્રેમપત્ર પર જ
દાંજ લગાવશે.
ઋષિ આવશે—
પ્રેમપત્ર દાનમાં માગશે.
માવઠી પડશે—
પ્રેમપત્ર જ ભિન્ન થાશે.
આગ આવશે—
પ્રેમપત્રને દહન કરી નાખશે.
બંધીને આવશે—
અને પ્રેમપત્ર પર જ પ્રતિબંધ લાગશે.
સાંપ આવશે—
પ્રેમપત્રને દંસી નાખશે.
ઝીંગુર આવશે—
પ્રેમપત્ર ચાટશે.
કીડાઓ આવશે—
પ્રેમપત્રને કાટશે.
પ્રલયના દિવસોમાં—
સપ્તર્ષિ, માછલી અને મનુ
સૌ કોઈને વેદ બચાવશે.
કોઈ નહિ બચાવશે પ્રેમપત્ર.
કોઈ રોમ બચાવશે.
કોઈ મદીના.
કોઈ ચાંદી બચાવશે, કોઈ સોના.
હું એકલો—
કેવી રીતે બચાવીશ
તમારું પ્રેમપત્ર?
English Translation (With attention to syntax, metre, rhyme, and cultural connotations)
The Love letter
The ghost will come—
And snatch the love letter from the book.
The vulture will tear it apart
Piece by piece upon the mountain.
The thief will come—
And steal away the love letter.
The gambler will stake his fortune
On the love letter itself.
The sage will arrive—
And demand the love letter as an offering.
The rain will fall—
And dissolve the love letter.
The fire will come—
And burn the love letter to ash.
Restrictions will rise—
And bind the love letter.
The snake will come—
And poison the love letter.
The crickets will crawl—
And nibble at the love letter.
The worms will come—
And gnaw through the love letter.
But in the days of apocalypse,
The Seven Sages, the fish, and Manu—
All will save the Vedas.
No one will save the love letter.
Someone may save Rome.
Someone, Medina.
Someone may save silver.
Someone may save gold.
But I—utterly alone—
How will I save
Your love letter?
Application of various theory:
Devy’s Perspective on Translation: Devy regarded translation as a cultural endeavor, emphasizing the translator's role in bridging languages while preserving the original context. Generative AI, to some extent, accommodates cultural dimensions, aligning with Devy’s emphasis on contextual sensitivity. Nevertheless, AI translations, while linguistically accurate, may occasionally miss the cultural nuances that Devy deemed essential for meaningful translation.
Ramanujan’s Theory: Ramanujan proposed that translation should capture the essence of the original text while adapting it to the cultural framework of the target language. AI’s approach often prioritizes structural and mechanical aspects, which can overshadow emotional depth, cultural context, and the essence that Ramanujan advocated for.
Catford’s Approach: Catford highlighted translation shifts, including structural and level shifts. AI can effectively handle structural shifts, such as grammatical and syntactical adjustments, but it often falls short in addressing level shifts—especially in conveying deep, poetic meanings and nuanced connotations. While AI continues to evolve, it still faces difficulties with languages like Gujarati, whereas Hindi and English translations are comparatively easier for generative AI.
Jakobson’s View on Translation: Jakobson classified translation into three categories—intralingual, interlingual, and intersemiotic. AI demonstrates proficiency in interlingual translation (translation between different languages). However, Jakobson's observation regarding the untranslatability of certain ideas and the necessity to adapt meanings during translation remains relevant. AI often encounters challenges when dealing with culturally specific concepts and expressions that lack direct equivalents in other languages. Despite these limitations, this particular experience stood apart.
Thank you for visit..!
Be learner.